Bugun...


Umut M. Berberoğlu

facebook-paylas
Masonluğun Türkiye’deki Tarihi: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ve 1935 Kapatılma Kararı
Tarih: 15-10-2024 11:12:00 Güncelleme: 15-10-2024 11:12:00


Masonluk, dünyanın en eski ve en gizemli kardeşlik örgütlerinden biridir. Pek çok ülkede olduğu gibi, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde de önemli izler bırakmıştır. Özellikle 19. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı’da belirginleşen Masonluk, entelektüel kesimler ve bürokrasi içinde bir etki yaratmış; 1935 yılında Türkiye’de Mason localarının kapatılmasına kadar bu etkinin izleri sürmüştür. Atatürk’ün aldığı bu karar, masonluğun Türkiye’deki tarihini ve gelişimini incelemek açısından önemli bir dönüm noktasıdır. Bu yazıda, Osmanlı’dan başlayarak Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan Masonluk tarihini adım adım ele alacağız. Masonluğun kökeni, 14. Yüzyılda Avrupa’daki duvar ustalarının oluşturduğu meslek örgütlerine dayanır. Ancak zamanla Masonluk, meslekle sınırlı bir örgütlenmeden daha geniş bir dünya görüşü ve felsefeyi savunan bir kardeşlik organizasyonuna dönüşmüştür. İlk spekülatif mason locası 1717 yılında Londra’da kurulmuş ve hızla Avrupa’ya yayılmıştır. Masonluk, Aydınlanma Çağı’nın özgür düşünce, akılcılık ve insan hakları gibi ideallerini benimsemiş ve zamanla birçok ülkede entelektüeller, devlet adamları ve düşünürler arasında kabul görmüştür. Osmanlı İmparatorluğu’na Masonluğun girişi ise 18. Yüzyılın sonlarına rastlar. İlk mason localarının İstanbul’da kurulduğu ve yabancı elçilikler aracılığıyla Osmanlı topraklarına girdiği bilinmektedir. Osmanlı’daki ilk mason locasının, 18. Yüzyılın sonlarında Fransızlar tarafından kurulduğu düşünülür. 1800’lü yılların başlarında, özellikle yabancı diplomatlar ve tüccarlar arasındaki mason locaları etkili olmaya başlamış, bu localara Osmanlı aydınları ve bürokratları da ilgi göstermiştir. Özellikle Sultan II. Mahmud döneminde Batı’yla kurulan ilişkiler doğrultusunda Masonluğa olan ilgi artmıştır. 19. Yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı’yla ilişkilerini artırdığı ve Tanzimat Fermanı (1839) gibi reformların yapıldığı bir dönemdir. Bu dönemde, Batı’ya eğitim için gönderilen Osmanlı aydınları arasında mason localarına katılım artmıştır. Masonluk, Batı’nın modernleşme idealleriyle özdeşleştiriliyor, özgür düşünce ve yenilik arayışlarıyla ilgi çekiyordu. Mason locaları, Osmanlı aydınlarının toplandığı, Batı düşüncesi ve politikalarının tartışıldığı yerler haline gelmişti. Önemli Osmanlı bürokratları ve aydınları da mason localarına katılmıştır. Mithat Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa gibi Tanzimat dönemi liderlerinin bazıları, mason localarına üye olarak bilinir. Mithat Paşa gibi reformist devlet adamlarının Masonluğa katılımı, özellikle Tanzimat ve Islahat hareketleriyle paralel olarak değerlendirilebilir. Batı’ya açılma, meşrutiyet arayışları ve özgürlük talepleri, bu aydınlar için Mason localarında destek bulmuştur. Masonluk, ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nda gizli bir etki ağı oluşturmuş ve zamanla siyasi hareketlerin de bir parçası haline gelmiştir. Özellikle Meşrutiyet hareketleri ve Jön Türklerin faaliyetlerinde mason localarının önemli bir yeri olduğu bilinir. Sultan II. Abdülhamid döneminde masonlar şüpheyle karşılanmış ve birçok mason locası kapatılmışsa da, bu hareket tamamen bastırılamamıştır. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle birlikte Masonluk, Osmanlı’da tekrar güç kazanmaya başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde, Masonluk ile İttihat ve Terakki Cemiyeti arasındaki ilişkiler dikkat çekicidir. İttihat ve Terakki liderlerinin birçoğu, mason localarında yer almış ve bu locaları siyasi amaçları için kullanmıştır. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte, mason locaları siyasi bir merkez haline gelmiş ve Osmanlı’daki reform hareketlerinin destekçisi olmuştur. Cemiyetin liderlerinden Talat Paşa, Enver Paşa ve Cemal Paşa gibi isimler, mason localarıyla sıkı ilişkilere sahipti. Bu dönemde, Osmanlı İmparatorluğu’nun çözülme sürecine girmesi ve savaşlar, Masonluğun da daha fazla dikkat çekmesine yol açtı. Ancak masonlar, Osmanlı İmparatorluğu’nu kurtarmak için Batı ile entegrasyonu savunan bir çizgideydiler. Bu durum, İttihat ve Terakki liderlerinin Batı yanlısı politikalarıyla örtüşüyordu. Fakat Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı’na girişi ve savaşın kaybedilmesi, bu dönemdeki mason localarının etkisini de azaltmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra mason locaları faaliyetlerine devam etti. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, mason locaları Türk entelektüel yaşamında ve siyasette varlıklarını sürdürdü. Ancak Cumhuriyet döneminde masonlar, Osmanlı’daki etkilerinden daha farklı bir konumda bulunuyordu. Atatürk, Batılılaşma ve modernleşme politikalarını benimsemiş bir lider olmasına rağmen, mason localarına karşı ihtiyatlı bir tavır sergilemiştir. 1935 yılına gelindiğinde, Atatürk mason localarının kapatılmasına karar verdi. Bu kararın arkasında birkaç farklı neden yattığı düşünülmektedir. Bunlardan biri, Atatürk’ün milliyetçi bir devlet yapısı inşa etmek istemesi ve bu tür dışa bağımlı, gizli örgütlerin bu yapıyı tehdit edebileceği endişesidir. Ayrıca, Mason localarının içerdiği gizlilik ve dış bağlantılar, yeni kurulan devletteki şeffaflık ve ulusal egemenlik ilkeleriyle çelişkili bulunmuş olabilir. Bunun yanında, o dönemde faşist ve milliyetçi hareketlerin Avrupa’da güç kazanması, masonluk karşıtı düşünceleri de etkiledi. Atatürk’ün mason localarını kapatma kararı, Türkiye’de masonluğun etkisini büyük ölçüde kırmıştır. Resmi olarak kapatılan localar, bir süre gizlice faaliyet göstermeye devam etse de, 1948 yılında masonlar yeniden legal olarak örgütlenme hakkı kazanmıştır. Masonluk, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kadar Türkiye’deki siyasi ve entelektüel yaşamda önemli izler bırakmıştır. Osmanlı’nın son döneminde modernleşme ve özgürlük arayışlarının bir parçası olarak kabul edilen mason locaları, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da varlığını sürdürmüştür. Ancak Atatürk’ün 1935’te aldığı kararla mason locaları kapatılmış ve Türkiye’de masonluk, tarihsel bir dönüm noktası yaşamıştır. Masonluk, gizli yapısı, felsefi doktrini ve siyasi bağlantılarıyla her zaman tartışmalı bir kurum olmuştur. Türkiye’deki masonlar ise özellikle Batılılaşma, reform ve özgürlük arayışlarıyla ilişkilendirilmiş, ancak nihayetinde ulusal egemenlik ilkesine karşı bir tehdit olarak görülerek kapatılmıştır.



Bu yazı 9259 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
SON YORUMLANANLAR
  • HABERLER
  • VİDEOLAR
HABER ARŞİVİ
HAVA DURUMU
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 10 9 0 1 29 9 28 +20
2 Samsunspor 10 7 2 1 20 10 22 +10
3 Fenerbahçe 9 6 1 2 20 7 20 +13
4 Beşiktaş 9 6 1 2 18 7 20 +11
5 Eyüpspor 10 4 2 4 15 11 16 +4
6 Göztepe 9 4 2 3 16 11 15 +5
7 Başakşehir FK 9 4 2 3 15 11 15 +4
8 Sivasspor 10 4 4 2 15 15 14 0
9 Trabzonspor 9 2 1 6 9 8 12 +1
10 Kasımpaşa 10 2 3 5 12 16 11 -4
11 Konyaspor 10 3 5 2 11 16 11 -5
12 Antalyaspor 10 3 5 2 12 20 11 -8
13 Bodrum FK 10 3 6 1 8 13 10 -5
14 Çaykur Rizespor 9 3 5 1 6 16 10 -10
15 Gaziantep FK 9 2 4 3 12 14 9 -2
16 Alanyaspor 10 2 5 3 9 14 9 -5
17 Kayserispor 9 1 3 5 9 15 8 -6
18 Hatayspor 9 0 6 3 7 15 3 -8
19 Adana Demirspor 9 0 8 1 9 24 1 -15
Takım O G M B A Y P AV
1 Erzurumspor FK 10 6 3 1 15 6 19 +9
2 Kocaelispor 10 6 3 1 14 11 19 +3
3 Fatih Karagümrük 10 5 2 3 19 10 18 +9
4 Bandırmaspor 10 5 2 3 14 10 18 +4
5 Ümraniyespor 10 5 3 2 18 13 17 +5
6 Esenler Erokspor 10 5 4 1 18 12 16 +6
7 MKE Ankaragücü 10 5 4 1 15 11 16 +4
8 Iğdır FK 10 4 3 3 15 10 15 +5
9 Boluspor 10 4 3 3 12 9 15 +3
10 Manisa FK 10 4 4 2 14 11 14 +3
11 Şanlıurfaspor 10 4 4 2 17 17 14 0
12 Keçiörengücü 10 3 2 5 11 12 14 -1
13 Pendikspor 10 4 4 2 12 14 14 -2
14 İstanbulspor 10 4 5 1 13 13 13 0
15 Amed SK 10 3 3 4 10 10 13 0
16 Çorum FK 10 3 3 4 10 10 13 0
17 Gençlerbirliği 10 3 4 3 7 8 12 -1
18 Sakaryaspor 10 2 4 4 13 17 10 -4
19 Adanaspor 10 1 6 3 10 27 6 -17
20 Yeni Malatyaspor 10 0 10 0 4 30 3 -26
Takım O G M B A Y P AV
1 GMG Kastamonuspor 9 6 1 2 18 7 20 +11
2 Sarıyer 9 5 0 4 14 4 19 +10
3 Altınordu 9 5 0 4 14 6 19 +8
4 Batman Petrolspor 9 6 3 0 16 5 18 +11
5 24Erzincanspor 9 5 1 3 15 5 18 +10
6 İskenderunspor A.Ş. 9 5 1 3 14 4 18 +10
7 Adana 1954 Futbol Kulübü 9 5 3 1 15 10 16 +5
8 Beykoz Anadolu 9 5 3 1 16 14 16 +2
9 Kırklarelispor 9 3 2 4 10 8 13 +2
10 Fethiyespor 9 3 4 2 12 15 11 -3
11 1461 Trabzon FK 9 3 5 1 10 10 10 0
12 İnegölspor 9 2 3 4 7 9 10 -2
13 Kepezspor FAŞ 9 2 4 3 10 9 9 +1
14 Isparta 32 Spor 9 1 4 4 6 12 7 -6
15 Sincan Belediyesi Ankaraspor 9 1 5 3 5 14 6 -9
16 Karaköprü Belediyespor 9 1 6 2 6 17 5 -11
17 Altay 9 1 6 2 6 21 5 -15
18 Hes İlaç Afyonspor 9 0 8 1 4 28 1 -24
Takım O G M B A Y P AV
1 Karşıyaka 8 7 0 1 16 2 22 +14
2 Bursaspor 8 6 0 2 15 0 20 +15
3 Silifke Belediye Spor 8 5 1 2 16 6 17 +10
4 Belediye Kütahyaspor 8 5 3 0 10 8 15 +2
5 Bornova 1877 8 4 2 2 16 7 14 +9
6 Muş Spor Kulübü 8 3 1 4 5 3 13 +2
7 Düzcespor 8 3 2 3 10 6 12 +4
8 Kahramanmaraşspor 8 4 4 0 9 10 12 -1
9 Artvin Hopaspor 8 2 2 4 4 9 10 -5
10 Tokat Bld Plevnespor 8 2 3 3 4 8 9 -4
11 Anadolu Üniversitesi 8 2 4 2 5 9 8 -4
12 23 Elazığ Futbol Kulübü 8 1 3 4 1 5 7 -4
13 Kırşehir Futbol SK 8 1 3 4 5 10 7 -5
14 Bulvarspor 8 1 4 3 5 16 6 -11
15 Ergene Velimeşe 8 0 6 2 2 12 2 -10
16 Kuşadasıspor 8 0 8 0 6 18 0 -12
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/11/2024 Gaziantep FK vs Göztepe
 02/11/2024 Sivasspor vs Çaykur Rizespor
 02/11/2024 Kayserispor vs Adana Demirspor
 02/11/2024 Beşiktaş vs Kasımpaşa
 03/11/2024 Konyaspor vs Başakşehir FK
 03/11/2024 Bodrum FK vs Alanyaspor
 03/11/2024 Eyüpspor vs Hatayspor
 03/11/2024 Trabzonspor vs Fenerbahçe
 04/11/2024 Samsunspor vs Antalyaspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/11/2024 Boluspor vs Ümraniyespor
 02/11/2024 Keçiörengücü vs Çorum FK
 02/11/2024 Adanaspor vs Bandırmaspor
 02/11/2024 Esenler Erokspor vs Şanlıurfaspor
 02/11/2024 Kocaelispor vs Fatih Karagümrük
 03/11/2024 Yeni Malatyaspor vs Sakaryaspor
 03/11/2024 Erzurumspor FK vs Amed SK
 03/11/2024 Iğdır FK vs MKE Ankaragücü
 04/11/2024 Gençlerbirliği vs İstanbulspor
 04/11/2024 Pendikspor vs Manisa FK
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/11/2024 Altay vs Adana 01 Futbol Kulübü
 03/11/2024 Batman Petrolspor vs Altınordu
 03/11/2024 Beykoz Anadolu vs Afyonspor Kulübü
 03/11/2024 Fethiyespor vs Sarıyer
 03/11/2024 GMG Kastamonuspor vs İnegölspor
 03/11/2024 Karaköprü Belediyespor vs 1461 Trabzon FK
 03/11/2024 Kırklarelispor vs İskenderunspor A.Ş.
 03/11/2024 Sincan Belediyesi Ankaraspor vs Kepezspor FAŞ
 03/11/2024 24Erzincanspor vs Isparta 32 Spor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/11/2024 Anadolu Üniversitesi vs Artvin Hopaspor
 03/11/2024 Belediye Kütahyaspor vs Kırşehir Futbol SK
 03/11/2024 Bursaspor vs Kuşadasıspor
 03/11/2024 Ergene Velimeşe vs Karşıyaka
 03/11/2024 Kahramanmaraşspor vs 23 Elazığ Futbol Kulübü
 03/11/2024 Muş Spor Kulübü vs Bornova 1877
 03/11/2024 Silifke Belediye Spor vs Bulvarspor
 03/11/2024 Tokat Bld Plevnespor vs Düzcespor
resmi ilanlar
GAZETEMİZ

Henüz anket oluşturulmamış.
GÜNLÜK BURÇ
nöbetçi eczaneler
HABER ARA
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
YUKARI