Mondros Mütarekesi’nin ardından, Osmanlı İmparatorluğu’nun dört bir yanında işgaller ve tehditler baş göstermişti. Özellikle Doğu Anadolu’da bir Ermenistan devleti kurulma tehlikesi, bölgedeki Türk ve Müslüman halkı endişelendiriyordu. Bu dönemde, Erzurum Kongresi, Milli Mücadele’nin ilk kıvılcımını ateşleyen önemli bir olay olarak tarih sahnesine çıktı. 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu kongre, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde kritik bir dönüm noktası oldu. Kongreye katılan delegeler, doğu vilayetlerinden gelen temsilcilerdi. Erzurum ve çevresindeki iller olan Erzurum, Erzincan, Sivas, Trabzon, Bitlis ve Van’dan gelen delegeler, yerel direniş hareketlerini birleştirmek ve koordineli bir mücadele yürütmek amacıyla toplandılar. Bu süreçte, Mustafa Kemal Paşa’nın liderliği önemli bir rol oynadı. Mustafa Kemal, kongrenin başkanlığına seçildi ve kongre süresince bağımsızlık mücadelesinin yol haritasını çizen önemli kararlar alındı. Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar arasında en dikkat çekici olanlar şunlardı:

Vatanın Bütünlüğü ve Bağımsızlık: Kongrede, vatanın bütünlüğünün ve bağımsızlığının korunması gerektiği vurgulandı. Her türlü yabancı işgaline ve manda yönetimine karşı çıkıldı.

Milli İrade: Türk milletinin kendi kaderini tayin etme hakkı olduğu belirtildi ve milletin iradesinin her şeyin üstünde olduğu vurgulandı.

Geçici Hükümet: İstanbul Hükümeti’nin milli iradeye karşı çıkması durumunda, milli güçlerin yeni bir hükümet kuracağı kararı alındı. 

İşgallere Karşı Direniş: Doğu Anadolu’da kurulması planlanan Ermenistan devletine karşı silahlı direnişin devam edeceği belirtildi.

Azınlık Hakları: Azınlık haklarının korunacağı, ancak bu hakların Osmanlı Devleti’nin bağımsızlığına ve bütünlüğüne zarar vermemesi gerektiği ifade edildi. Erzurum Kongresi, sadece Doğu Anadolu’daki direniş hareketlerini birleştirmekle kalmadı, aynı zamanda Milli Mücadele’nin ideolojik temelini de attı. Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde alınan bu kararlar, Sivas Kongresi’ne ve sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışına giden yolu hazırladı. Erzurum Kongresi, bağımsızlık mücadelesinin ilk somut adımlarının atıldığı ve milli iradenin gücünün ortaya konduğu bir dönüm noktası olarak Türk tarihine damgasını vurdu.