Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en sarsıcı olaylarından biri olan 27 Mayıs 1960 Darbesi, dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın siyasi kariyerindeki en kritik dönemeçlerden birini temsil eder. Bayar, Demokrat Parti’nin kurucusu ve liderlerinden biri olarak Türk siyasetinde büyük bir etkiye sahipti. Ancak 1960 Darbesi, onun siyasi kariyerinin dramatik bir şekilde sona ermesine yol açtı. Celal Bayar, 1950 yılında Demokrat Parti’nin seçim zaferiyle başlayan iktidar dönemi boyunca Türkiye’nin Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. Demokrat Parti’nin lider kadrosu arasında yer alan Bayar, Adnan Menderes ile birlikte, Türkiye’de çok partili siyasi sistemin yerleşmesinde ve ülkenin modernleşme sürecinde kritik bir rol oynadı. Ancak Demokrat Parti’nin 1950-1960 yılları arasındaki iktidarı süresince, muhalefet ile yaşanan gerilimler ve artan toplumsal huzursuzluklar, ülkede siyasi atmosferi giderek daha da gerginleştirdi. Bu dönemde, Demokrat Parti hükümetinin basın özgürlüğü, üniversite özerkliği ve muhalefete yönelik baskıcı tutumları eleştirilmeye başlandı. Demokrat Parti iktidarı, ekonomik kalkınma hedefleri doğrultusunda hızla büyüme politikalarını hayata geçirdi ancak bu politikalar, toplumsal ve ekonomik eşitsizlikleri artırdı. Muhalefetin sesi giderek daha fazla kısılırken, toplumda kutuplaşma derinleşti. Bayar, bu dönemde hükümetin uygulamalarını savunan bir Cumhurbaşkanı olarak öne çıktı ve partinin politikalarına tam destek verdi. 27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleşen askeri darbe, Celal Bayar ve Demokrat Parti iktidarını aniden sona erdirdi. Darbe, Silahlı Kuvvetler içinde oluşan bir cunta tarafından gerçekleştirildi ve ordunun ülke yönetimine el koymasıyla sonuçlandı. Darbenin gerekçesi olarak, Demokrat Parti’nin otoriterleşme eğilimleri, hukukun üstünlüğünü zayıflatması ve toplumsal huzursuzluklar gösterildi. Celal Bayar, darbe sırasında Cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürmekteydi ve darbeciler tarafından derhal görevden alındı. Darbe sonrasında, Bayar ve diğer Demokrat Parti yöneticileri tutuklandı ve Yassıada’da kurulan Yüksek Adalet Divanı’nda yargılandılar. Bayar, Anayasa’yı ihlal ve diktatörlük hevesiyle suçlandı. 27 Mayıs Darbesi, Türkiye’de askeri müdahalelerin yolunu açarken, Celal Bayar’ın siyasi kariyerinde bir dönemin kapanışını simgeledi. Yassıada Mahkemeleri sonucunda Bayar idama mahkûm edildi ancak yaşı göz önünde bulundurularak cezası müebbet hapse çevrildi. Celal Bayar, 1964 yılında sağlık sorunları nedeniyle affedildi ve serbest bırakıldı. Ancak bu süreç, onun siyasi hayatının sona erdiği anlamına geliyordu. Bayar, serbest kaldıktan sonra siyasi bir figür olarak değil, tarihsel bir kişilik olarak anılmaya başlandı. Siyasi yaşamının son yıllarını İstanbul’daki evinde geçiren Bayar, Türkiye’nin yakın tarihine damgasını vuran bir lider olarak hafızalarda kaldı. Bayar, 1986 yılında 103 yaşında vefat etti ve Cumhuriyet tarihinin en uzun ömürlü liderlerinden biri olarak tarihe geçti. Bayar’ın 1960 Darbesi’ndeki rolü ve sonrasında yaşadıkları, Türkiye’nin demokrasi tarihinde derin izler bırakmıştır. Darbe ile sona eren Demokrat Parti dönemi, Türkiye’nin siyasi tarihine bir kırılma anı olarak geçti. Bayar’ın darbeden sonraki hayatı, Türkiye’deki sivil-asker ilişkileri ve demokrasi mücadelesi açısından önemli bir dönemi yansıtmaktadır.

Kaynakça
Şevket Süreyya Aydemir, Menderes’in Dramı, Remzi Kitabevi, 1969.
İlhan Tekeli ve Selim İlkin, Cumhuriyetin Harcı, Bilgi Yayınevi, 1998.
Mete Tunçay, Türkiye’de Tek Parti Yönetiminin Kurulması: 1923-1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1992.
Cemil Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), İletişim Yayınları, 1996.
Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1984.