Erzurum Kongresi, Türkiye’nin milli mücadele sürecinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Kongre, 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum’da toplanmıştır ve Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin ilk somut adımlarından birini oluşturmuştur. Bu kongre, Türkiye’nin milli birlik ve beraberliğini pekiştirmiş, ulusal egemenlik ilkesini vurgulamış ve Anadolu’nun işgalden kurtarılması için stratejik bir plan ortaya koymuştur. Mondros Mütarekesi’nin ardından Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde işgaller başlamış, Osmanlı İmparatorluğu’nun merkezi otoritesi zayıflamıştı. Doğu Anadolu’da Ermeni devleti kurulma tehlikesi, halkı ve bölgedeki ileri gelenleri harekete geçirmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın da desteğiyle, Erzurum’da bir kongre düzenlenmesine karar verilmiştir. Bu kongre, hem bölgesel hem de ulusal bağımsızlık hareketinin ilk ciddi adımlarından biri olarak görülmektedir. Erzurum Kongresi’ne Erzurum, Trabzon, Sivas, Bitlis ve Van gibi illerden delegeler katılmıştır. Bu katılım, kongrenin sadece yerel bir hareket olmadığını, ulusal bir mücadeleye dönüştüğünü göstermektedir. Kongreye katılan delegeler arasında Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Orbay gibi milli mücadelenin önde gelen isimleri de bulunmaktadır. Erzurum Kongresi’nde alınan en önemli kararlar şunlardır:

Milli Sınırlar İçinde Vatan Bir Bütündür, Bölünemez: Bu ilke, Misak-ı Milli’nin (Ulusal Ant) temelini oluşturmuş ve milli mücadelenin ana hedefini belirlemiştir.

Her Türlü Yabancı İşgaline ve Müdahalesine Karşı Savaşılacaktır: Bu karar, Türk milletinin bağımsızlık ve egemenlik mücadelesinin meşru bir zemine oturmasını sağlamıştır.

Manda ve Himaye Kabul Edilemez: Kongrede, herhangi bir yabancı devletin himayesi veya mandası altına girmenin reddedilmesi kararı alınmıştır.

Kuvâ-yi Milliye’yi Etkin, Milli İradeyi Hakim Kılmak Esastır: Bu ilke, milli iradenin ve silahlı direnişin önemini vurgulamıştır.

Erzurum Kongresi, Türk milletinin bağımsızlık ve egemenlik mücadelesinde önemli bir mihenk taşıdır. Kongrede alınan kararlar, ileride kurulacak olan Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini oluşturmuş ve milli mücadeleye moral ve motivasyon sağlamıştır. Kongrede alınan kararlar, Sivas Kongresi’nde de benimsenmiş ve Anadolu’daki direniş hareketleri birleştirilmiştir. Erzurum Kongresi, Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğini pekiştirmiş ve milli mücadeledeki rolünü güçlendirmiştir. Bu kongre, sadece bir bölgeyi değil, tüm Anadolu’yu ve Trakya’yı kapsayan bir milli hareketin başlangıcı olmuştur. Erzurum Kongresi, Türkiye’nin milli bağımsızlık yolunda atılan ilk somut adımlardan biridir. Kongre, hem bölgesel hem de ulusal düzeyde bağımsızlık mücadelesinin başlangıcı olmuş ve Türk milletinin bağımsızlık azmini pekiştirmiştir. Bu tarihi olay, ulusal egemenlik ilkesinin temellerinin atıldığı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasına giden yolda önemli bir adım olmuştur.

Kaynakça

Turgut Özakman, Şu Çılgın Türkler, Bilgi Yayınevi, 2005.

Falih Rıfkı Atay, Çankaya, Pozitif Yayınları, 2009.

Nutuk, Mustafa Kemal Atatürk, 1927.

İlber Ortaylı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kronik Kitap, 2018.

Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.